Geconfronteerd met de stijgende schulden en de toenemende druk om de overheidsfinanciën te consolideren, worden bezuinigingen in veel opkomende en ontwikkelingslanden de norm. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, veroorzaken deze maatregelen echter niet systematisch golven van protest. We nemen deze complexe realiteit onder de loep.
Bezuinigingen: een wereldwijd akkoord op de schuldcrisis
Sinds de financiële crisis van 2008 is de wereldwijde staatsschuld bijna verdubbeld en bereikte ze in 2024 een recordhoogte van 102 biljoen dollar. Deze stijging is vooral uitgesproken in opkomende economieën, waar de schuld twee keer zo snel is gegroeid als in geavanceerde landen. De stijgende kosten van schulden wijzen op een golf van bezuinigingen in de vorm van bezuinigingen of belastingverhogingen.
data voor de grafiek in xls formaat
Een contrasterende realiteit in verschillende regio's en landen
De impact van bezuinigingen op de sociale stabiliteit verschilt aanzienlijk van regio tot regio en kan soms sterk destabiliserend zijn. In Ecuador bijvoorbeeld heeft de afschaffing van de brandstofsubsidies in 2019 het land tien dagen lamgelegd, waardoor de regering gedwongen werd terug te krabbelen. In Kenia leidden belastingverhogingen in 2024 tot rellen die leidden tot de bestorming van het parlement, waardoor president Ruto gedwongen werd de financieringswet in te trekken en een dialoog aan te gaan met de oppositie.
Uit ons onderzoek blijkt echter dat bezuinigingsmaatregelen niet systematisch sociale onrust veroorzaken. In lage-inkomenslanden in Afrika en het Midden-Oosten gaat de uitvoering van begrotingsaanpassingsplannen vaak gepaard met een afname van protesten.
Het gewicht van ongelijkheid en bestuur
De acceptatie of afwijzing van bezuinigingen hangt sterk af van de mate van ongelijkheid en het vertrouwen in instellingen. In landen met grote sociale verschillen en zwakke vangnetten komen spanningen vaker voor, zoals de huidige situatie in Kenia laat zien. Omgekeerd kan de rust worden hersteld in een context waarin het bestuur verbetert: in Sri Lanka hielp de komst van een nieuwe anticorruptieregering in 2024, na een grote politieke crisis in 2022, de spanningen te verminderen.
Verlagingen of belastingen: keuzes die ertoe doen
De aard van de bezuinigingsmaatregelen heeft ook invloed op de sociale reacties. In Latijns-Amerika, waar meer dan 90% van de plannen belastingverhogingen omvat, zijn de protesten vaak onmiddellijk. Omgekeerd zijn regeringen in opkomende landen in Azië en Europa over het algemeen voorstander van bezuinigingen op de overheidsuitgaven, die op korte termijn minder sociale reacties uitlokken.
Download de volledige studie nu
(.pdf 4,13 Mo)
