El Niño, een gevaar voor de wereldwijde landbouw

Het weerfenomeen El Niño, dat in de tweede helft van 2023 zal terugkeren, zal de effecten van de klimaatverandering nog versterken. De regio India-Stille Oceaan zal vanaf het vierde kwartaal waarschijnlijk te maken krijgen met ernstige hitte en droogte, en de impact van El Niño op de landbouwsector zal vooral zichtbaar zijn in 2024, omdat de opbrengst van basisproducten sterk afhankelijk is van de weersomstandigheden (hitte, regenval).

De prognoses van Coface wijzen op grote onzekerheden voor bepaalde landbouwgrondstoffen (granen, suiker, palmolie, citrusvruchten) op middellange termijn, en aanzienlijke risico's voor de voedselzekerheid in bepaalde regio's van de wereld.

De El Niño Southern Oscillation is een oceanisch-atmosferisch fenomeen dat zijn oorsprong vindt in abnormale schommelingen in de temperatuur van het oppervlaktewater in het centrale en oostelijke deel van de Stille Oceaan (Latijns-Amerikaanse kust). Het bestaat uit twee tegengestelde fenomenen (La Niña en El Niño) die historisch gezien om de 2 tot 3 jaar voorkomen. La Niña brengt kouder, natter weer, terwijl El Niño warmer, droger weer brengt.

De huidige El Niño komt minder dan een jaar na de laatste La Niña-episode, dus veel sneller dan historische frequenties. Dit duidt op een toename van de frequentie van dit soort weersverschijnselen, die op de lange termijn schadelijke gevolgen kunnen hebben. El Niño weersverstoringen, die de hele Indo-Pacifische regio treffen, leiden namelijk tot hittegolven en droogte. El Niño heeft dus de neiging om de negatieve effecten van klimaatverandering in Azië-Pacific, Zuid- en Oost-Afrika en Noord- en Zuid-Amerika te versterken. Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika blijven gespaard van het fenomeen.

BELANGRIJKE REGIO'S VOOR MONDIALE LANDBOUW EN AGROVOEDINGSWAARDEKETENS ONDER DRUK

Brazilië ('s werelds grootste producent van suikerriet, soja, koffie en sinaasappelen), India (tweede wereldproducent van rijst, tarwe, suikerriet en aardappelen), Indonesië (eerste producent van palmolie, derde rijstproducent) en Australië (vierde wereldproducent van gerst en koolzaad) zullen waarschijnlijk bijzonder kwetsbaar zijn en hun landbouwopbrengsten zien dalen.

Slechtere oogsten zullen de agrovoedingswaardeketens als geheel onder druk zetten, en 2024 wordt waarschijnlijk een jaar van extreme spanning tussen vraag en aanbod in de sector. Verstoringen zullen immers een negatieve impact hebben op de productie van zowel de grote exporterende landen (Australië, Braziië, VS) als de demografisch hotspots die verondersteld worden zelfvoorzienend te zijn op voedselgebied (China, India). De druk op de bevoorrading zal dus tweeledig zijn.

Het is dan ook geen verrassing dat de voedselprijzen in 2024 zullen stijgen. Het voorbeeld van Zuidoost-Azië is hiervan een relevante illustratie. Verschillende El Niño-episodes in de afgelopen 20 jaar hebben in het algemeen geleid tot inflatoire druk op de voedselprijzen in de regio. Rijst, dat goed is voor 60% van de binnenlandse graanconsumptie in de regio, is zeer kwetsbaar voor de gevolgen van El Niño, terwijl de waterintensieve teelt waarschijnlijk te lijden zal hebben onder de lage neerslagniveaus. Bovendien is het gewicht van voedsel in de regionale indexcijfers van de consumentenprijzen aanzienlijk (ongeveer 40%), wat de vrees voor een stijging van de inflatie op de middellange termijn doet toenemen.

BEVOORRADINGSPROBLEMEN EN STIJGENDE VOEDSELPRIJZEN VERHOGEN HET RISICO OP SOCIALE EN POLITIEKE INSTABILITEIT IN OPKOMENDE ECONOMIEËN.

Landen waar de landbouwsector overheerst, kunnen te maken krijgen met een aanzienlijk verlies van inkomsten en werkgelegenheid. Indonesië bijvoorbeeld, waar de landbouw goed is voor 13% van het bbp en 32% van de werkgelegenheid, kan hard worden getroffen door de negatieve impact van El Niño op de rijst- en palmolieproductie. Op middellange termijn staat het land voor belangrijke politieke deadlines: de volgende algemene Indonesische verkiezingen (presidents-, parlements- en senaatsverkiezingen) zijn gepland voor februari 2024. De economische problemen als gevolg van de onzekere weersomstandigheden zouden dus een grote impact kunnen hebben op de stabiliteit van het land.

Aan de andere kant zouden exporterende landen die minder last hebben van weersverstoringen, kunnen profiteren van hogere prijzen voor landbouwgrondstoffen.